در دیدار روز ۲۵ سپتامبر میان دونالد ترامپ و رجب طیب اردوغان در کاخ سفید، رئیس‌جمهور آمریکا ضمن اشاره به مذاکرات گسترده، این احتمال را مطرح کرد که «تعلیق فروش اف-۳۵ به آنکارا» به‌زودی برداشته شود. این نشست که مهم‌ترین ملاقات اردوغان با واشنگتن پس از سال‌ها بود، مجدداً بحث‌های قدیمی درباره ترکیه، روابط آن با روسیه و برنامه‌های نظامی را در صدر اخبار بین‌المللی قرار داد.
تعلیق فروش اف-۳۵ در دوره قبلی به‌دلیل خرید سامانه موشکی اس-۴۰۰ از روسیه و نگرانی‌های امنیتی واشنگتن اعمال شد؛ مقام‌های آمریکایی می‌ترسیدند که کارکردهای فنی و حساس جنگنده‌های اف-۳۵ از طریق تعامل همزمان با اس-۴۰۰ در معرض افشای اطلاعات قرار گیرد. ادعای طرف آمریکایی این است که هم‌زمانی استفاده از این دو سامانه می‌تواند ریسک نفوذ داده‌های حساس و کاهش برتری پنهانکاری اف-۳۵ را بالا ببرد.
دلایل اصلی تعلیق فروش اف-۳۵ به ترکیه:
- نگرانی امنیتی درباره افشای قابلیت‌های فنی اف-۳۵ در حضور سامانه اس-۴۰۰.
- فشارهای سیاسی و اختلافات بر سر مسائل حقوق بشر و برخی مواضع منطقه‌ای آنکارا.
ترامپ در مصاحبه‌ها و دیدار با اردوغان تأکید کرد که دو طرف «نیازها» و «امتیازاتی» دارند و امیدوار است به توافقاتی برسند که شامل رفع تحریم‌ها و بازگشت احتمالی ترکیه به زنجیره تأمین یا خرید اف-۳۵ شود. با این حال روشن نیست آیا لغو تعلیق مشروط به تغییراتی در سیاست‌های ترکیه، کنار گذاشتن اس-۴۰۰ یا تضمین‌های حقوقی و فنی از سوی آنکارا خواهد بود یا خیر.
پیامدهای احتمالی بازگرداندن فروش اف-۳۵:
- تقویت توان نظامی ترکیه و افزایش قابلیت همکاری این کشور با متحدان ناتو در ماموریت‌های مشترک.
- بروز تنش سیاسی یا بی‌اعتمادی در میان اعضای اتحادیه که نگرانی‌های امنیتی قبلی را مطرح کرده‌اند.
از منظر فنی و استراتژیک، بازگشت ترکیه به پروژه اف-۳۵ یا خرید مستقیم این جنگنده می‌تواند موضوعاتی مانند توافق بر سر دسترسی به نگهداری و قطعات یدکی، حفظ اسرار فنی و تعیین سازوکارهای نظارتی را به‌میان آورد. همچنین بخش انرژی و روابط اقتصادی ترکیه با روسیه، که ترامپ هم به آن اشاره داشت، یکی از گره‌های دیپلماسی است؛ واشنگتن از خرید نفت و گاز روسیه توسط آنکارا ابراز نگرانی کرده است و احتمالاً این موضوع در مذاکرات تجاری و امنیتی جایگاه دارد.
مثال ساده برای درک بهتر: اگر سامانه‌ای مانند اس-۴۰۰ کنار جنگنده‌های پیشرفته نصب شود، شبیه این است که یک دستگاه تشخیص پیشرفته روی یک خودروی نظامی نصب شود و خطر به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات حساس بین سازنده‌های مختلف افزایش یابد؛ به همین دلیل طرف‌ها به‌دنبال تضمین‌های فنی و حقوقی هستند.
در نهایت، حتی اگر آمریکا تصمیم به لغو رسمی «تعلیق فروش اف-۳۵» بگیرد، فرایند بازگشت به قراردادها و تحویل‌ها زمان‌بر خواهد بود و مستلزم گفت‌وگوهای دقیق پیرامون الزامات امنیتی، تعهدات سیاسی و سازوکارهای نظارتی است. پیام نهایی این است که هرگونه تحول در این پرونده، هم پیامدهای راهبردی برای توازن نظامی منطقه‌ای خواهد داشت و هم بستری برای مذاکره درباره مسائل سیاسی و اقتصادی میان واشنگتن و آنکارا فراهم می‌آورد.
مجله خبری و هوانوردی پرتوکارگو
کیان پیروز
من فارغ‌التحصیل رشته مهندسی مکانیک با گرایش طراحی هواپیما هستم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۶ با یک وبلاگ‌نویسی ساده درباره آخرین تکنولوژی‌های صنعت هوانوردی آغاز کردم. بعد از چند سال فعالیت به عنوان نویسنده و تحلیل‌گر در نشریات مختلف، اکنون به عنوان دبیر بخش فناوری و تحلیل در یکی از مجلات معتبر حمل و نقل هوایی مشغول به کار هستم. تلاش من این است که پیچیدگی‌های این صنعت را به زبانی ساده و جذاب برای مخاطبان بیان کنم.