هفته‌های اخیر اروپا با موجی از پرواز پهپادهای ناشناس روبه‌رو شده که فرودگاه‌ها را مختل، نگرانی‌های امنیتی را تشدید و اختلافات سیاسی را وارد مرحله‌ای تازه کرده است؛ حادثه‌ای که فراتر از «آسمان‌های شلوغ» به آزمونی برای سامانه‌های دفاعی، دیپلماسی و مدیریت بحران تبدیل شده است.
آنچه رخ داده است
از اواخر سپتامبر، گزارش‌هایی از مشاهده پهپادهای مرموز منتشر شد که نخست فرودگاه‌های کپنهاگ و اسلو را به تعطیلی کشاند و سپس به سرعت دامنه‌اش به آلمان، لهستان، بلژیک، فرانسه و چند کشور دیگر سرایت کرد. تعطیلی موقت فرودگاه مونیخ، لغو و انحراف هزاران پرواز و اختلال در جابجایی هزاران مسافر نمونه‌ای از آثار عملی این حوادث است. مقامات دانمارک و نروژ رخدادها را حملاتی ترکیبی خوانده‌اند و برخی سیاستمداران غربی روسیه را مظنون اصلی دانسته‌اند؛ اتهامی که کرملین رد کرده و تاکنون مدرک مستقیمی منتشر نشده است.
پیامدهای نظامی و دفاعی
این رخداد نشان داد که پهپادها به‌عنوان ابزاری نسبتاً ارزان اما اثرگذار در نبردهای هیبریدی عمل می‌کنند. واکنش دولت‌ها شامل محدودیت‌های موقت برای پروازهای غیرنظامی، اعطای اختیارات سرنگونی پهپادها به نیروهای پلیس و بررسی راه‌اندازی «دیوار پهپادی» متشکل از رادار، حسگر و سامانه‌های اخلالگر بوده است. ناتو نیز تقویت حضور در جناح شرقی و افزایش تجهیزات دفاعی را در دستور کار قرار داده است.
ابعاد سیاسی و دیپلماتیک
اتهامات متقابل و اظهارنظرهای تند رهبران، فضای دیپلماسی را تیره کرده است؛ از یک‌سو فشار برای نشان‌دادن واکنش قاطع به‌عنوان بازدارنده و از سوی دیگر نگرانی از تشدید تنش و ورود به بازی‌‌های خطرناک نظامی وجود دارد. برخی رهبران اروپایی خواستار تعیین «خط قرمز» و پاسخ صریح شدند، اما تصمیم‌هایی مثل برخورد قاطع با پهپادها لزوماً به معنی آغاز تقابل مستقیم نیست و می‌تواند دوراهی دشواری بین بازدارندگی مؤثر و تشدید تنش ایجاد کند.
سناریوهای فنی و منشأ محتمل
تحقیقات مطرح می‌کند که پهپادها ممکن است از منابع گوناگون – از گروه‌های شبه‌نظامی تا پرتاب از کشتی‌ها یا حمایت مستقیم یا غیرمستقیم دولت‌ها – نشأت گرفته باشند. مشخصه‌هایی مانند پرواز هماهنگ در شب و عبور از مرزها، احتمال وجود شبکه هدایت یا کنترل متمرکز را افزایش می‌دهد. پیگیری دقیق مسیرها، شناسایی فرستنده‌ها و همکاری بین‌المللی اطلاعاتی برای کشف عاملان ضروری است.
هزینه‌ها و اولویت‌های آینده
هزینه‌های اجرایی و اقتصادی این رخداد فراتر از لغو چند پرواز است: از افزایش هزینه‌های دفاعی و تغییر اولویت تخصیص بودجه گرفته تا تأخیر در زنجیره‌های تامین و اثر روی اعتماد شهروندان و صنعت هوانوردی. اروپا باید همزمان به سه موضوع توجه کند:
- تقویت سامانه‌های شناسایی و دفاعی در برابر پهپاد؛
- هماهنگی دیپلماتیک و اطلاعاتی برای پیگرد عاملان؛
- سیاست‌گذاری برای جلوگیری از تشدید تنش‌های نظامی ناخواسته.
جمع‌بندی
پدیده پهپادهای ناشناس در اروپا یک هشدار چندوجهی است: نمایش توانمندی‌های نوظهور در نبردهای هیبریدی، چالشی برای زیرساخت‌های حیاتی غیرنظامی و آزمونی برای توان دیپلماسی جمعی. پاسخ مؤثر نیازمند تلفیق ابزارهای فنی، همکاری اطلاعاتی و سیاست‌های سنجیده‌ای است که بازدارندگی را تقویت کند بدون آنکه رقابت امنیتی را به برخورد مستقیم و فراتر از آن سوق دهد.
مجله خبری و هوانوردی پرتوکارگو
کیان پیروز
من فارغ‌التحصیل رشته مهندسی مکانیک با گرایش طراحی هواپیما هستم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۶ با یک وبلاگ‌نویسی ساده درباره آخرین تکنولوژی‌های صنعت هوانوردی آغاز کردم. بعد از چند سال فعالیت به عنوان نویسنده و تحلیل‌گر در نشریات مختلف، اکنون به عنوان دبیر بخش فناوری و تحلیل در یکی از مجلات معتبر حمل و نقل هوایی مشغول به کار هستم. تلاش من این است که پیچیدگی‌های این صنعت را به زبانی ساده و جذاب برای مخاطبان بیان کنم.