شکستن دیوار صوتی پدیده‌ای علمی است که به پرواز با سرعتی بالاتر از سرعت صوت – حدود ۷۶۷ مایل در ساعت یا عدد یک ماخ – اشاره دارد. این رخداد زمانی اتفاق می‌افتد که یک جسم، مانند هواپیما، از سرعت صوت فراتر رود و در نتیجه، یک انفجار صوتی با شدت بالا ایجاد کند. بسیاری از افراد تصور می‌کنند دیوار صوتی یک مانع فیزیکی است؛ در حالی‌که در واقع، این اصطلاح تنها به نقطه بحرانی در سرعت اشاره دارد که در آن تغییرات چشمگیری در فشار و دمای هوا رخ می‌دهد.
با عبور هواپیما از این مرز سرعت، یک ابر سفید شکل می‌گیرد و صدایی شبیه انفجار شنیده می‌شود که گاه می‌تواند شیشه‌ها را بلرزاند و از چندین کیلومتر دورتر قابل شنیدن باشد. مثال بارز آن، شاتل‌های فضایی ناسا بودند که هنگام فرود، این صدای مهیب را تولید می‌کردند و ساکنان فلوریدا به‌طور معمول با آن آشنا بودند.
اما شکستن دیوار صوتی به دلایل ایمنی، در بیشتر مناطق مسکونی و داخل خاک کشورها محدود شده است. هواپیماهای نظامی تنها در شرایط خاص مجاز به استفاده از پرواز مافوق صوت هستند. این شرایط شامل مواقع اضطراری، عملیات آموزشی در مناطق غیرمسکونی یا پرواز بر فراز اقیانوس‌ها می‌شود. تمامی این موارد باید با تأیید نهادهای مسئول انجام شود.
برای نمونه، در سال ۲۰۲۳ یک جنگنده F-16 وابسته به گارد ملی هوایی ایالات متحده در تعقیب یک هواپیمای غیرواکنش‌گر سسنا بر فراز واشنگتن دی‌سی، با عبور از سرعت صوت، انفجار صوتی گسترده‌ای تولید کرد که در سراسر شهر شنیده شد. همچنین در تاریخ ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱، زمانی‌که تهدیدهای احتمالی علیه امنیت کشور شناسایی شد، ارتش آمریکا از جنگنده‌های مافوق صوت استفاده کرد که در نتیجه، صدای انفجار صوتی در نقاطی چون دیتون اوهایو به گوش رسید.
این محدودیت‌ها باعث شد که هواپیماهای مسافربری مافوق صوت نظیر کنکوردها اجازه پرواز بر فراز خاک ایالات متحده را نداشته باشند و صرفاً از مسیرهای هوایی اقیانوس‌محور استفاده کنند.
اولین بار در تاریخ ۱۴ اکتبر ۱۹۴۷، خلبان آمریکایی چارلز ییگر موفق شد با هواپیمای Bell X-1 از سرعت صوت عبور کند و نخستین انفجار صوتی رسمی را رقم بزند. هواپیمای او، از داخل یک بوئینگ B-29 اصلاح‌شده پرتاب شده و شاهکار تاریخی او آغازگر عصر جت‌های مافوق صوت در جهان بود.
امروزه بسیاری از نیروهای هوایی جهان به جت‌های مافوق صوت مجهز هستند؛ با این حال، پرواز در سرعت‌های بالا همچنان تحت مقررات شدید و نظارت‌های امنیتی قرار دارد. حتی ناسا نیز در سال ۲۰۱۳، پیش از فرود شاتل فضایی آتلانتیس بر فراز لس‌آنجلس، هشدار عمومی صادر کرد تا ساکنان محلی نسبت به صدای ناشی از شکستن دیوار صوتی آگاه باشند و دچار اضطراب نشوند.
کیان پیروز
من فارغ‌التحصیل رشته مهندسی مکانیک با گرایش طراحی هواپیما هستم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۶ با یک وبلاگ‌نویسی ساده درباره آخرین تکنولوژی‌های صنعت هوانوردی آغاز کردم. بعد از چند سال فعالیت به عنوان نویسنده و تحلیل‌گر در نشریات مختلف، اکنون به عنوان دبیر بخش فناوری و تحلیل در یکی از مجلات معتبر حمل و نقل هوایی مشغول به کار هستم. تلاش من این است که پیچیدگی‌های این صنعت را به زبانی ساده و جذاب برای مخاطبان بیان کنم.