در حالی که صنعت هوانوردی جهانی به سمت ادغام شرکت‌ها، تجمیع ناوگان و افزایش بهره‌وری با سرعت فزاینده‌ای پیش می‌رود، رویکرد سازمان هواپیمایی کشوری در ایران مسیری متفاوت و به عقیده بسیاری، خلاف جهت توسعه پایدار را در پیش گرفته است. تحلیلگران معتقدند که ایجاد ایرلاین‌های کوچک و کم‌جان با ناوگانی محدود، نه تنها کمکی به حل مشکلات بنیادین این حوزه نمی‌کند، بلکه عمق بحران را نمایان‌تر می‌سازد و به فرسایش هرچه بیشتر بدنه نحیف صنعت هوایی ایران دامن می‌زند.
صنعت هوایی ایران در مسیر خلاف جریان جهانی
حمید نجف، کارشناس صنعت هوانوردی، با اشاره به روند جهانی، تشکیل شرکت‌های هواپیمایی جدید با تنها دو فروند هواپیما را به "قارچ‌های سمی بر تنه خشکیده صنعت هوایی ایران" تشبیه می‌کند. این رویش‌های ناگهانی، بیشتر از آنکه نویدبخش حیات باشند، علائم بیماری‌ای هستند که به جای ریشه‌یابی و درمان، صرفاً ظاهری پررنگ به خود می‌گیرند و فرسایش ناوگان هوایی کشور را تسریع می‌بخشند. راه‌اندازی ایرلاین "جی اسکای" با دو فروند هواپیما در اصفهان، جدیدترین نمونه از این الگوی سوال‌برانگیز است؛ اقدامی که به گفته وی، بیش از توسعه واقعی، جنبه نمایش رسانه‌ای دارد.
رویش قارچ‌گونه ایرلاین‌های دوفروندی؛ تهدیدی برای ناوگان هوایی ایران
تصمیم به ایجاد ایرلاین‌های جدید در شرایطی اتخاذ می‌شود که شرکت‌های هواپیمایی بزرگ و باسابقه‌ی کشور، یکی پس از دیگری در آستانه فروپاشی قرار دارند. ایرلاین‌هایی نظیر "آسمان" با بحران‌های نقدینگی، بدهی‌های انباشته و فرسودگی ناوگان دست و پنجه نرم می‌کنند. در چنین فضایی، تکثیر شرکت‌های دو فروندی به جای ترمیم ستون‌های اصلی صنعت هوایی ایران، شبیه به "رنگ کردن دیوارهای یک خانه ترک‌خورده" است و نه یک اقدام اصلاحی بنیادین. این ایرلاین‌های کوچک فاقد توان پشتیبانی فنی، دسترسی پایدار به منابع قطعه و قدرت تأمین مالی لازم برای تعمیرات دوره‌ای و سنگین هستند، سرنوشتی که پیشاپیش برای آن‌ها رقم خورده و پس از مدت کوتاهی پرواز محدود، به صف هواپیماهای زمین‌گیر می‌پیوندند.
زمین‌گیر شدن نیمی از ناوگان؛ چالش کمبود قطعه هواپیما در صنعت هوایی ایران
یکی از حادترین چالش‌های پیش روی صنعت هوایی ایران، زمین‌گیر شدن نزدیک به نیمی از ناوگان کشور است که عمدتاً به دلیل کمبود قطعات هواپیما و محدودیت‌های تعمیرات سنگین رخ داده است. این معضل، نه تنها به کاهش ظرفیت حمل و نقل هوایی منجر می‌شود، بلکه بار مالی سنگینی را به شرکت‌ها تحمیل می‌کند. افتتاح یک ایرلاین تازه با تنها دو فروند هواپیما، حتی اگر این هواپیماها نو باشند، نمی‌تواند عمق این بحران را کاهش دهد. این وضعیت در شرایطی تشدید می‌شود که تحریم‌های بین‌المللی نیز دستیابی به قطعات و خدمات فنی حیاتی را دشوارتر کرده است، عاملی که نیازمند راهبردهای بلندمدت و پایدار است.
استانداردشکنی در اعطای مجوز؛ مانعی بر سر راه توسعه پایدار صنعت هوایی ایران
پشت صحنه این روند رو به رشد ایرلاین‌های کوچک، تغییرات پرحاشیه در مقررات صدور مجوز قرار دارد؛ کاهش حداقل تعداد هواپیما برای دریافت مجوز، نه با هدف ارتقای صنعت، بلکه برای هموار کردن مسیر برای چند شرکت خاص صورت گرفته است. این رویکرد، استانداردها را تنزل داده و نتیجه آن "ایرلاین‌سازی شعاری" شده که جایگزین "اصلاح ساختاری و تقویت شرکت‌های مادر" در صنعت هوایی ایران شده است.
تحلیلگران معتقدند که کاهش استانداردهای اعطای مجوز می‌تواند به افزایش ریسک‌های عملیاتی و کاهش سطح ایمنی پروازها منجر شود، زیرا شرکت‌های نوپا بدون زیرساخت‌های کافی و تجربه لازم، ممکن است نتوانند الزامات پیچیده ایمنی هوانوردی را به طور کامل رعایت کنند.
ریشه‌های بحران واقعی؛ راه نجات صنعت هوایی ایران چیست؟
حمید نجف تأکید می‌کند که مسئله اصلی صنعت هوایی ایران، کمبود لوگو و اسم جدید نیست. بحران در ریشه‌های عمیق‌تری نهفته است:
سوءمدیریت سیاسی و فقدان برنامه‌ریزی یکپارچه در سطح کلان.
کمبود مداوم قطعات هواپیما و فرسودگی فزاینده ناوگان هوایی.
نبود زیرساخت‌های لازم و بی‌توجهی به اقتصاد واقعی هوانوردی.
تا زمانی که این "تنه خشکیده" درمان نشود، هر "قارچ" تازه‌ای حتی با تبلیغات گسترده، تنها ظاهر می‌دهد اما در عمق، صنعت را بیمارتر می‌کند. تجربه تلخ ایرلاین "یزد ایر" که پس از مدت کوتاهی با ناوگان دو فروندی خود زمین‌گیر و تعطیل شد، گواه این مدعاست. همزمان با برگزاری جشن آغاز پروازهای "جی اسکای" در اصفهان، خبر توقف فعالیت "یزد ایر" منتشر می‌شود که نشان‌دهنده تکرار یک مسیر اشتباه است. هوانوردی ایران به ترمیم ساختاری و سرمایه‌گذاری بلندمدت در:
تقویت و ادغام ایرلاین‌های موجود با تجربه و پتانسیل بالا برای ایجاد صرفه به مقیاس و افزایش تاب‌آوری.
توسعه دانش فنی بومی و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های تعمیر و نگهداری برای کاهش وابستگی به خارج و مقابله با چالش کمبود قطعات هواپیما.
نیاز مبرم دارد تا بتواند از این بحران عبور کرده و به سمت توسعه‌ای پایدار حرکت کند.
مجله خبری و هوانوردی پرتو کارگو
مطالب مرتبط
- تغییر سکاندار هما: طاهر عبدالحی مدیرعامل جدید ایران ایر شد
- سامانه مکان یابی بی درنگ ایرانی، بهره‌وری و ایمنی صنایع بزرگ را متحول می‌کند
- نجات معجزه‌آسای هیئت وزیر معادن کنگو از سانحه هوایی در فرودگاه کولوزی؛ هواپیما آتش گرفت اما کسی آسیب ندید
- خلبان دلتا با پیامی دلگرم‌کننده، آرامش پرواز را به مسافران بازگرداند
کیان پیروز
من فارغ‌التحصیل رشته مهندسی مکانیک با گرایش طراحی هواپیما هستم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۶ با یک وبلاگ‌نویسی ساده درباره آخرین تکنولوژی‌های صنعت هوانوردی آغاز کردم. بعد از چند سال فعالیت به عنوان نویسنده و تحلیل‌گر در نشریات مختلف، اکنون به عنوان دبیر بخش فناوری و تحلیل در یکی از مجلات معتبر حمل و نقل هوایی مشغول به کار هستم. تلاش من این است که پیچیدگی‌های این صنعت را به زبانی ساده و جذاب برای مخاطبان بیان کنم.