در شرایطی که کلانشهرهای ایران، بهویژه پایتخت، بار دیگر با معضل آلودگی شدید هوا دست و پنجه نرم میکنند، جزئیات تازهای از گزارش سازمان محیط زیست نشان میدهد که این بحران ابعاد نگرانکنندهتری به خود گرفته است. میانگین غلظت ۲۴ ساعته ذرات معلق PM2.5 در سوم آذرماه به رقم هشداردهنده ۱۰۷ میکروگرم بر مترمکعب رسید که این میزان، ده برابر دستورالعملهای سازمان بهداشت جهانی (۱۰ µg/m³) برای هوای سالم است. این سطح از آلودگی، نه تنها سلامت عمومی را تهدید میکند، بلکه چالشهای جدی و مضاعفی را برای عملیات حساس حملونقل هوایی و به ویژه فرود هواپیماها ایجاد کرده است.
چالشهای فرود هواپیما در مه غلیظ آلودگی
فرود هواپیما در شرایطی که میزان ذرات معلق و آلایندهها در هوا به شدت بالا است، عملیاتی به مراتب پیچیدهتر و پرخطرتر از فرود هواپیما در هوای صاف و پاک محسوب میشود. کاهش شدید دید افقی، اصلیترین چالش برای خلبانان است. در این وضعیت، خلبانان به جای اتکا به دید بصری، باید بیشتر بر ابزارهای ناوبری دقیق هواپیما تکیه کنند. سیستمهای فرود ابزاری (ILS) و ناوبری مبتنی بر عملکرد (RNP) اهمیت حیاتی پیدا میکنند. هرچند این سیستمها برای کمک به فرود هواپیما در شرایط دید کم طراحی شدهاند، اما وجود ذرات معلق بالا میتواند دقت و کارایی آنها را نیز تحت تأثیر قرار داده و موجب افزایش فشار روانی بر خلبانان و تیم کنترل ترافیک هوایی شود. در برخی موارد، غلظت بالای آلایندهها میتواند حتی قابلیتهای فرود خودکار هواپیما را نیز با چالش مواجه سازد و احتمال نیاز به تغییر مسیر یا تأخیر در فرود هواپیما را افزایش دهد.
ابعاد عملیاتی و ایمنی فرود هواپیما در شرایط بحرانی
تأثیر آلودگی هوا بر عملیات فرود هواپیما تنها به چالشهای فنی محدود نمیشود و ابعاد عملیاتی و ایمنی گستردهای دارد. این وضعیت میتواند به زنجیرهای از مشکلات منجر شود:
تأخیر و ابطال پروازها: با کاهش قابلیت دید و افزایش ریسک، بسیاری از پروازها مجبور به تأخیر یا حتی ابطال میشوند. این امر نارضایتی مسافران، زیانهای اقتصادی برای ایرلاینها و فرودگاهها، و اختلال در برنامهریزیهای سفر را به دنبال دارد.
تغییر مسیر (دایورت): در صورتی که شرایط جوی در فرودگاه مقصد برای فرود هواپیما نامناسب باشد، هواپیماها به فرودگاههای جایگزین تغییر مسیر میدهند. این کار علاوه بر افزایش مصرف سوخت و هزینههای عملیاتی، باعث سرگردانی مسافران و ایجاد ترافیک هوایی مضاعف در سایر فرودگاهها میشود.
این شرایط، فشار مضاعفی بر زیرساختهای حملونقل هوایی وارد کرده و پتانسیل بروز حوادث را افزایش میدهد. حفظ ایمنی در صنعت هوانوردی، مستلزم حداکثر دقت و کاهش عوامل مخاطرهآمیز است و آلودگی هوا به عنوان یک عامل بیرونی، این معادله را به هم میزند.
فراتر از باند پرواز: ریشهها و راهکارهای مقابله با آلودگی هوا
مسئله دشواری فرود هواپیما در شهرهای آلوده، نشانگر یک بحران زیستمحیطی بزرگتر است که ریشههای عمیقی در نحوه توسعه و مدیریت شهری دارد. منابع اصلی آلودگی هوا در کلانشهرها شامل ترافیک خودروها، صنایع، نیروگاهها و سامانههای گرمایشی قدیمی است. برای حل ریشهای این مشکل و تضمین آسمانی پاک و ایمن برای فرود هواپیماها و سلامت شهروندان، به راهکارهای جامع و بلندمدت نیاز است:
ارتقاء زیرساختهای ناوبری هوایی (سیستمهای ILS و RNP): هرچند این سیستمها نمیتوانند آلودگی را از بین ببرند، اما با بهبود دقت و کارایی، میتوانند ریسکهای ناشی از دید کم در عملیات فرود هواپیما را کاهش دهند.
سرمایهگذاری در حملونقل عمومی پاک و کاهش وابستگی به خودروهای تکسرنشین: توسعه مترو، اتوبوسهای برقی و دوچرخهسواری میتواند به کاهش چشمگیر آلایندهها کمک کند.
نظارت دقیق بر استاندارد آلایندگی صنایع و خودروها: اجرای سختگیرانه قوانین زیستمحیطی و بهروزرسانی ناوگان حملونقل و صنایع به فناوریهای پاکتر، حیاتی است.
توسعه فضای سبز و مدیریت شهری پایدار: گسترش فضاهای سبز و اعمال طرحهای توسعه شهری با محوریت کاهش آلودگی، میتواند به بهبود کیفیت هوا کمک کند.
بحران آلودگی هوا، ابعاد گستردهای دارد که از سلامت شهروندان گرفته تا امنیت و کارایی صنعت حملونقل هوایی را تحت تأثیر قرار میدهد. فرود هواپیما در چنین شرایطی، تنها یک چالش فنی نیست، بلکه نشانهای از یک مشکل عمیقتر زیستمحیطی است که نیازمند عزم ملی و راهحلهای پایدار و یکپارچه است تا آسمان شهرهایمان بار دیگر آبی و ایمن شود.
مجله خبری و هوانوردی پرتو کارگو
مطالب مرتبط
- با ابلاغ دستور اضطراری EASA، سازمان هواپیمایی کشوری ایرلاینهای ایرانی را به بررسی فوری ایمنی ناوگان ایرباس A320 ملزم کرد
- چهار فرصت حیاتی که صنعت هوانوردی و حمل و نقل هوایی ایران را از مسیر توسعه بازمیدارد
- تصمیم راهبردی در صنعت هوانوردی: ارتقای خدمات هوایی با تمرکز بر زیرساختهای موجود به جای ساخت فرودگاه جدید
- ایران طراحی هواپیماهای سبک مسافربری را آغاز کرد؛ گامی تازه در بومیسازی صنعت هوانوردی
کیان پیروز
من فارغالتحصیل رشته مهندسی مکانیک با گرایش طراحی هواپیما هستم. فعالیت حرفهای خودم را از سال ۱۳۹۶ با یک وبلاگنویسی ساده درباره آخرین تکنولوژیهای صنعت هوانوردی آغاز کردم. بعد از چند سال فعالیت به عنوان نویسنده و تحلیلگر در نشریات مختلف، اکنون به عنوان دبیر بخش فناوری و تحلیل در یکی از مجلات معتبر حمل و نقل هوایی مشغول به کار هستم. تلاش من این است که پیچیدگیهای این صنعت را به زبانی ساده و جذاب برای مخاطبان بیان کنم.